DEBAKO ARTE ESKOLA

La Ciudad (Maximo Cacciari)

La Ciudaden (2010) Maximo Cacciarik hiriaren analisi bat egiten du, historian zehar jasandako eraldaketen inguruan ausnartuz. Ondoren gaurko hiriarena egiten du eta amaitzeko etorkizunekoaren eboluzioaren inguruan hitz egiten digu.

Lehenik eta behin, idazleak argitzen du “hiria ez dela existitzen, baizik eta hiri-bizitza mota anitzak ” (p 9). Historian zehar agertutako hiri eredu desberdinak ulertzeko kontzeptu hau argi eduki behar da. POLIS eta CIVITASen arteko desberdintasunak azaltzen hasten du liburuak. Polis grekoa GENOSaren (estirpea, jendea) ETHOSa da (egoitza, bizitoki), tokiarekiko baldintzarik gabeko lotura bat duelarik. Batek sortu, bizi eta hil egiten da Polisekoa izaten, “osotasun organiko bat, hiritarraren ideiaren aurrekoa” (p 11). Aldiz, Civitas erromatarrean nortasun, erlijio eta hizkuntza anitzeko etnia batzuk elkarrekin bizi dira lege zehatz baten pean.

Filosofoak eredu desberdinen funtzioaren inguruan ausnartzen jarraitzen du. Polisa ez du gehiegi hasi behar, genosarekiko lotura galtzeko arriskua sortzen bait da. Honek “hiriaren mugak harrapatu eta itxi egiten dituen zirkulu magikoan” (p 15) garatzen da, eta Civitasa, ostera,  ez du denbora edo espazio mugarik ezagutzen (Imperium sine fine). Hortaz, Polisa bereziki kontrolagarria izan behar da, eta aldiz, erromatar ereduak dilatatuaraztea du funtsa.

Europako hiriaren ikuspegia eredu erromatarretik aurrera hasiko da, europar eta eliz zuzenbideak erromatar zuzenbidetik sortu diren era berean. Orain gaurko hiria ulertzeko bi faktore garrantzitsu agertuko dira. Alde batetik BIZITOKIAren (Otium) kontzeptua azalduko da, “hiria gure baitan aurkitzeko leku bezela, altzo bat, etxe bat” (p 26). Honekin batera Polisaren agora berrezartzeko nostalgia bat sortuko da. Beste alde batetik NEGOTIUMaren (Nec-otia) kontzeptua agertuko da, ezinbestekoa izango dena hiria gaur egun ulertzen dugun bezala egiteko. “Hiria makina bezala, funtzio bat, negotia egitea ahalbideratzen gaituen instrumentuan” (p 26)  datza. Lurreko baldintzaren deserrotze (desarraigo) prozesu bat hasiko da, europar hiriaren jatorriaren ikuspegi judeokristauarekin zuzenki lotuta egongo dena, erromatarrak ez bezala “kristauak ez zutelako hirirari kulturik egiten, ez bait zen Jaungoikoaren hira”.

Hiria soilik negozioan bilakatzen denean ihesaldiak hasiko dira eta, aldiz, bizitokiak agoraren ezaugarriak berenganatzen dituenean tokia suntsitzeko nahiera bat sortuko da, makina izate funtsa horrekin talka egiten duelako. Hau ikusita ondorioztatu dezakegu bi kontzeptuek aurka egiten dutela beraien artean.

XV. mendetik gaur egunera negotia eragotzi duen guzti horrekin amaitu da. Erdi aroan hiriaren presentzia nagusiak Katedrala eta Jauregia baziren, gaur industria eta merkatua dira, negotiumari eman diogun lehentasunaren ondorioz. Hiria gako diren presentzia hauen arabera antolatzen da, duten kokapen eskakizunak onartuz, Cacciarik “gorputza galileoak” (p 30) deituko dizkionak.

Honen ondorioz leku sinboliko tradizionalak desagertu eta edonolako hiri izaeraren disoluzioa emango da, hiri garaikideari (Metropoli) toki emanez. Erdigune historikoaren kontzeptua sortuko da, “oroimena museoan bilakatzen da, oroimena izateari uzten. Gure oroimena ospitalizatu dugu”(p 32).

Honek Postmetropoliari edo lurralde hiriari ematen dio bidea, non “lur formak denpora erlazioaren sarean disolbatzen dira” (p 35), lurraldea mugagabekoa bait da, zehaztugabea. Azken finean, hirian lekuak egon behar dira eta gaur egun ez ditugu lekuak “habitatzen”. Arazo honen aurrean, Veneziako alkate ohiak sinisten du leku berrietan mugikortasun unibertsala ordezkatuta agertu beharko dela, jokabide erratuen aurrean, alegia; ikuspegi atzerakoi nostalgikoa, Polisaren eta agoraren  berreztapenaren aldekoa, eta futurismo informatikoan oinarritutako ikuspegi bat, etorkineko etxeak sensore bezela hauteman egiten dituena (antiespazioa).

Gaur egun habitatzen duguna ez dira hiriak, lurraldeak baizik, hiria edonon aurkitzen bait da. Lurralde Post-metropolitanoa edonolako lekuaren aukeraren ezeztapena da, Cacciarik esanten duen bezela “bere espazioaren mugak komunikazio sareak duen mugak ematen bait du” (p 54).

Ondorio nagusiena eta, nire aburuz, gehien laguntzen gaituena gaurko hiria ulertzen zera da; espazioa indiferente duen toki batetik bestera komunikazio modu berri baten agerpena. Honek neurketa espazialaren desagerpena esan nahi du, mugak difuminatu bait dira eta helmugara heltzeko distantzia ez du garrantziarik izango, denbora baizik. Idazleak interesgarri iruditzen zaidan adibide bat jartzen du, Japonekoa; ekialdeko kostaldean zehar, iparraldetik Hiroshimara hiria bat dugula, ez da inungo etenik agertzen.

Egoera honetan kontraesan bat sortzen zaiugu. Espazioa indiferentetzat duen komunikazio forma batean bizi nahi dugu, baina era berean hiriari eskatzen diogu toki erosoetan eratzea, ederra izatea. Cacciarirentzat “espazioa kondenatzat bizi dugu nonahikotasun (ubicuidad) terminoetan pentsatzen dugulako”(p 57). Honen aurrean espazioak oztopoen bidez hartzen du mendekua. Zelan? Alde batetik gorputzat izaten jarraitzen dugu, nahiz eta “gure gorputza informazio multzo bezalatzat jo” (p 47) eta beste alde batetik arkitekturaren bitartez, “mugimenduaren nahiera horrekin talka egiten duten bolumen handiko gorpu zurrunekin” (p 49), “izaera postmetropolitanoa bere barnean izoztuta duena (pobrezia sinbolikoa)”(p 50).

Ondorioz, gaur eguneko hiri postmetropolitanoan, mugikortasun unibertsalera modu geldiezin batean hurbiltzen ari dena, identifikatu dezakegu Polisaren inguruko nostalgia bat. Moradaren desira hasten da lurralde hiriarena hasten den modu berean. Nire ikuspuntutik, lekuen balio sinbolikoaren galerak eta mugen desagerpenak, gaur egun soilik muga administratiboak, gizabanakoek beraien artean eta bizi duten lurraldearekin konexiorik izateko ezintasuna sortzen duen toki batean bilakatu dute hiria. Bakarrik izango da posible hiri bat habitatzea honek horretarako LEKUAK eskaintzen baldin baditu.